Nederland en haar economische crackbabies.

 We nemen het de jaren 90’kinderen natuurlijk niet kwalijk dat zij Jacobse en van Es – vrije jongens, cowboys die geen robots wilden worden– niet kennen. Wim de bie en Kees van Kooten, de bedenkers van deze tijdloze televisie, stopten in 1998 met hun tvprogramma ‘Keek op de week’. De oudsten van deze generatie waren toen dus acht jaar, die hoeven zich dan ook nergens voor te schamen. Oplettende nineties kids zal het misschien zijn ogevallen dat de ABN bank de helft van zijn naam mist. Ikzelf (1989) werd heel erg boos door het rentepercentage dat wordt weergegeven achter de heren. 9.40%.

Ter verduidelijking, vandaag 12 februari, liggen de spaarrentepercentages rond2 á 3%. Jeleestzelf. 

Nou is het aan jongeren die de ‘yolo doctrine’  (you only live once)  aanhangen toch al moeilijk om uit te leggen waarom dit een probleem is. Maar de kans dat mijn generatie en die daarna ooit nog gaan profiteren van ’fantastische’ financiele producten die maandelijks meer dan 5 of 6% rente uitkeren is nihil en dat zouden de ouders van dit land ‘best’ erg moeten vinden. 

Bron: cbs, bewerking door geldreview. 

Neo-liberalisme 

Mensen die weten hoe deze hoge rentes mogelijk werden gemaakt, zouden de bovenstaande grafiek als positieve trend kunnen zien. De banken hebben samen met de overheid en de consument (onze ouders) jarenlang de kaders van de huidige crisis en de volgende gebouwd door bepaalde markten te derugeleren en/of vrij te geven aan commerciële partijen(privatisering). Dit overheidsbeleid stamt uit de tweede helft van de jaren 80’ en werd grotendeels vormgegeven door Milton Friedman en zijn ‘Chicago boys’. Deze neoliberale economen van de universiteit van Chicago waren grote 'voorvechters' van de vrije markteconomie en er heilig van overtuigd dat, wanneer de overheid zich terug zou trekken uit de markten (financiële markt, onderwijs, zorg, etc.) wereld en de wet en regelgeving zou versoepelen, de markten zichzelf zouden reguleren.

Het bedrijfsleven bepaalde vanaf dat moment de regels in hun eigen sector. Dit is vooral in de bankenwereld uit de hand gelopen, maar ook in het hoger onderwijs, de zorg en de bejaardenzorg in ons land zijn allemaal 'geraakt' door dit beleid en zochten bedrijven en instanties  de grenzen van de regels op. De V.S. stopten in 2009 al met het strikt naleven van deze economische wetten. Bij ons gaat dat jammer genoeg wat trager, toch zijn er gelukkig ook Nederland mensen die door hebben dat de wereld en vooral het kapitalisme bezig is een nieuwe vorm aan te nemen.

In een column op zijn website schrijf topeconoom Han de Jong, sinds 2005 chef economie ABN-AMRO, het volgende.

Het kapitalisme kenmerkt zich door particulier eigendom, individuele vrijheid en het marktmechanisme. De voortdurende competitie die in het systeem zit ingebakken, impliceert een voortdurende spanning op diverse terreinen, zoals tussen ‘winnaars’ en ‘verliezers’, de markt en de overheid en het individu en de groep. Er kan geen twijfel over bestaan dat de vrije markteconomie zeer succesvol is qua het verhogen van onze materiële levensstandaard en het bieden van ontplooiingsmogelijkheden voor het individu. Maar de genoemde spanning loopt soms zo hoog op dat de samenleving uit balans raakt. De depressie van de jaren dertig was daar een voorbeeld van. Dan moet het systeem zich transformeren en dat gebeurt dan ook. Kapitalisme, de Jong, 2013.

Crackbabies

Ook ik en mijn generatiegenoten hebben van de successen van de vrije markt economie geprofiteerd. Die playstations, nintendo’s en nikes moesten ergens van betaald worden. Jarenlang stegen de huizenprijzen, was de inflatie lager dan de spaarrente, werd er volop gebouwd en geïnvesteerd en durfden de banken te investeren in nieuwe initiatieven. Opgroeien in dit financiële systeem was voor de meesten van ons een feestje en toen we naar de middelbare school gingen werd ons verteld dat, mits we de goede keuzes  maakten en hard werkten, er een mooie carrière in het verschiet lag voor ons. 

De meeste van mijn leeftijdsgenoten geloven dit nog steeds en als ik mensen ervan probeer te overtuigen dat de toekomst voor vele van ons toch iets minder rooskleurig zal zijn, word ik nauwelijks serieus genomen of ben ik de hater, dus daar ben ik maar mee gestopt. Just keep waiting on the world to change.  Maar toch behoud ik de hoop dat jongeren snel in gaan zien dat de uitgangspunten waarmee ik en vele anderen zijn grootgebracht, niet meer tellen of haalbaar zijn, vervangen door nieuwe spelregels.

Als ik om mij heen kijk zie ik echter maar weinig bewustzijn onder jongeren. Kun je hen dat kwalijk nemen? Volgens mij niet. Het zijn de ouders, die zich jaren geleden omver hebben laten lullen door de snelle jongens uit Amerika, het waren de ouders die zich nogmaals omver hebben laten lullen door de hypotheekadviseurs, het waren de ouders die neo-liberalen, Wiegel en van Agt, de sleutels van ‘het torentje’ gaven. Wij betalen daar de prijs voor en in plaats van lessen te trekken uit het falen van de ouders van Nederland, staan we te trappelen om hun plaats over te nemen in een economie die niet meer bestaat. Bovenal zijn het de ouders die nog steeds als muppets aan de lijn staan en weigeren hun kinderen voor te bereiden op de echte wereld.

Ik zie een generatie jongeren die jarenlang bloot is gesteld aan hoogconjunctuur, marketingtechnieken( het is pas kerst als de coca cola reclame op tv is) en welvaart. Een generatie die opgegroeide in een bull market, maar een gezin zal moeten stichten in een bear market. Een generatie die niet beseft dat termen als Bull en Bear een gigantische impact op hun leven hebben gehad en voorlopig nog steeds heeft. Compleet bewusteloos zijn vele van hen en verspillen hun tijd aan niks. Een generatie die ongewild verslaafd is geraakt aan een levensstandaard die steeds schaarser wordt. We zijn een generatie van economische crackbabies.

Nederland, dit kan beter.